Beschrijving Dorpskerk Bunnik
Andries Schoemaker was een rijke textielhandelaar uit Amsterdam. Hij leefde van 1660 tot 1735.
Als hobby had hij het maken en verzamelen van afbeeldingen van allerlei gebouwen in heel Nederland. Ook van het Kromme Rijn gebied heeft hij verschillende prenten gemaakt, waarvan één van de kerk in Bunnik. De tekeningen, die hij soms zelf maakte, en soms in opdracht van hem gemaakt zijn, zijn voor zover bekend erg nauwkeurig. Ook van de dorpskerk in Bunnik heeft hij een tekening gemaakt.
Onder de tekening staat een tekst. Het begin ervan luidt als volgt:
“Bunnik.
Is een dorp behorende onder het over stift of boven stift en onder het aarsdiakenschap van Utrecht. Dit dorp dat tegenwoordig klijn is, hadde een parochiekerk, met een koster, van de inkomsten die den pastoor en koster gehad hebbe, heeft Floris van Weede, als hij in den jare 1580 een lijst daar van maakte, bijna geen bescheijt van geweten en toen wiert er van de pastoorsgoederen niet meer als 15 gl en 6 stuijvers en van des kosters inkomste niet meer als 4 gulden getrocken.
Naderhand is men te weten gekomen dat de volgende goederen en inkomsten aan de kerk van Bunnick heeft toebehoord.”
Met het “aarsdiakenschap” wordt bedoeld dat de aartsdiaken van het bisdom het recht had om de pastoor te benoemen in Bunnik.
Floris van Weede was een ambtenaar die, na de Reformatie, er op uit was gestuurd om de inkomsten van kerken in kaart te brengen. De kerken in het sticht gaven echter bijna geen inkomsten op, beducht als ze waren dat hun inkomsten ingepikt zouden worden.
Als de we tekening met het schrijven van Andries Schoemaker erbij halen is allereerst de deur aan de zuidzijde zichtbaar. (Zie afbeelding 1). Bij de restauratie van 2011/2012 is deze teruggevonden (zie afbeelding 2). Ook valt direct op dat het koor (het lagere deel) veel kleiner is dan nu. Dit koor was in 1566 al een keer verbouwd, en daarna nog verschillende keren. Tegenwoordig is het koor even hoog als het schip (het linkerdeel) van de kerk.
Links van de kerk zien we een weg die naar een poort leidt. Die poort was de ingang naar het kerkhof. Er stond een muur omheen, zodat er geen loslopende varkens bij de graven konden komen. Het deel aan de noordkant van de huidige kerk, was inderdaad de begraafplaats. In 1554 wordt de begraafplaats al genoemd, maar ongetwijfeld zal die er zijn geweest vanaf de stichting van de kerk. Later wordt er in de archieven gesproken over “het rooster”. Dit zal een soort wildrooster zijn geweest om de varkens te weren van de begraafplaats.
Interessant is dat er links achter de kerk gebouwen staan. Welke gebouwen dat zijn is niet bekend, maar mogelijk betreft het de pastorie. De voormalige pastorie staat nu aan de zuidkant van de kerk, bij de brug, maar in oude rekeningen is sprake van het trappetje vanuit de pastorie tuin naar het kerkhof. Dat trappetje moest gerepareerd worden. Als het kerkhof aan de noordkant was, dan moet de pastorie ook aan die kant zijn geweest.
Als je de toren bekijkt, dan zie je dat er aan de oostkant (dat is boven het schip van de kerk) een aantal gaten zitten. Hier hadden de duiven hun nesten. De koster had als bijverdienste de opbrengst van duiven: die werden in die tijd veel gegeten.
Voor de kerk, net rechts van de 2 bomen, staat een vierkant bouwseltje. Wat dat geweest is, is niet bekend. Mogelijk een waterput?
Tot slot valt op dat er tussen het koor van de kerk en de Kromme Rijn geen bebouwing is. Dat kan komen doordat de tekenaar deze niet getekend heeft, maar mogelijk heeft er een hele poos geen huis gestaan. We weten dat er in 1764 een huis gebouwd werd (nu het voorste deel van de Witte Huisjes), dus mogelijk heeft er inderdaad geen bebouwing gestaan.
De derde afbeelding komt ook uit de collectie van Andries Schoemaker en geeft de kerk te Odijk weer.
Colofon
Auteur: Henk Blok
Literatuur
[1] Atlas Schoemaker Ons Geheugen
- M. Nahuys. 'Andries en Gerrit Schoemaker' [I-IV]. In: Dietsche Warande. Nieuwe Reeks 1 (1887-1888), p. 158-164, p. 313-322, p. 426-439, p. 529-546.
- J. Otten. 'De Atlas Schoemaker'. In: Voor Nederland bewaard. De verzameling van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap in het Rijksmuseum. Red. J.F. Heijbroek e.a. Baarn 1995. (Leids Kunsthistorisch Jaarboek: 10)
- Bijdragen tot de historische topografie van Nederland. Auteur: Bert Kolkman
