Ans van Zeijst, zuster Theofoor (1906-1988)
'Vormgeefster van de katholieke naoorlogse wederopbouw.’
Zuster Theofoor kan worden beschouwd als dé vormgever van de naoorlogse katholieke wederopbouw in Nederland.
Ans van Zeijst werd op 28 december 1906 geboren in Utrecht en overleed op 16 februari 1988 in Werkhoven. Zij groeit op in een Katholiek gezin van vader Johannes Abraham Bernardus van Zeijst, juwelier, en moeder Aletta Hermina Maria Goosselink, huisvrouw. In Utrecht in de Zadelstraat bezat haar vader een juwelierszaak Cral.
Ontwerpster
Ans volgde de opleiding tot grafisch ontwerpster in de steden Amsterdam, Den Haag en Arnhem. In 1930 wordt zij grafisch ontwerper bij de zilverfabriek van Gerritsen & van Kempen in Zeist. Ze ontwerpt serviezen en bestek in een moderne strakke stijl. Om zich verder te bekwamen volgt ze in 1931 een half jaar een opleiding aan de Fachschule für die Edelmetall-Industrie in Hanau (Duitsland)
Haar broer is monnik en Ans kiest in 1933 voor Antwerpen, om haar andere, religieuze, roeping te volgen. Zij trad als lekenzuster onder de naam zuster Théophore in bij Vita et Pax, een stichting van de Benedictinessen Olivetanen in het klooster Regina Pacis in Schotenhof (bij Antwerpen).
Na haar wijding in Rome werkt zij voor een nieuwe orde in Cockfosters (Londen). Hier leidt Ans van Zeijst een kunstschool en ontwikkelt zij zich tot een veelzijdig ontwerpster; ze verzorgde er onder meer het drukwerk, ontwerpt meubilair en richtte kapellen in. In 1939 trekt zij zich terug uit de orde en haalt het diploma publiciteitskunst aan de Antwerpse Vakschool voor Kunstambachten.
Hierna begint zij in Utrecht een zelfstandig bureau voor communicatie en reclame. Ze wordt lid van het Utrechtse genootschap Kunstliefde en participeert met affiches, boekbanden en miniaturen, drukwerk en reclamemateriaal voor de Utrechtse Jaarbeurs en affiches voor Philips.
Na de oorlog werkt zij steeds meer voor katholieke organisaties. Zo wordt ze vaste ontwerpster voor de KAB en werkt voor het Aartsbisdom, de Katholieke Actie, het Katholiek Thuisfront, Herwonnen Levenskracht, de Mater Amabilis-scholen, de Gidsen, de Diocesane Kostersbond, de Katholieke Vereniging tot Bevordering van de Volksgezondheid en tot Bestrijding van Volksziekten, en de Union internationale des Ligues Féminines Catholiques. Ook ontwerpt zij boekomslagen en de lay-out van allerhande katholieke bladen. In de naoorlogse jaren reist zij veel, samen met Utrechtse kunstenaarsvrienden.
In 1952 treedt zij na een daar gekregen opdracht toch weer in bij een orde: de strenge contemplatieve Monialen Augustinessen te Maarssen, onder de naam zuster Theofoor. Pas na enige tijd kan zij hier haar kunstzinnige vak weer uitoefenen; er kwam een atelier. Ze wordt vervolgens geholpen door medezusters om kerkelijke gewaden te maken die anoniem gesigneerd waren met Mon. Aug. Voor het klooster wordt dit een belangrijke inkomstenbron.
De orde verhuisde in 1960 naar een nieuw klooster, Werkhoven, dat grotendeels ontworpen en ingericht wordt door zuster Theofoor. Door de kerkelijke vernieuwing in deze jaren krijgt zij toch meer vrijheid voor eigen werk: schilderijen geïnspireerd door de ideeën van Theilhard de Chardin en wandkleden op maatschappelijke thema’s.
Tot in de jaren ’70 bleef Ans van Zeijst / zuster Theofoor actief en was het klooster in katholieke kringen hèt adres voor kerkelijke en religieuze kunst. Daarna werd zij hulpbehoevend en verward. Zij overleed op 16 februari 1988 en werd op het door haar ontworpen kloosterkerkhof in Werkhoven begraven. Het klooster werd in 1997 gesloten.
In 2015 hield het Kath. Documentatie Centrum een tentoonstelling over haar: ‘Ans van Zeijst / Zuster Theofoor (1906-1988). Vormgeefster van de katholieke naoorlogse wederopbouw.’
Haar inspiratiebron: De Jezuïet Pierre Teilhard de Chardin (1881 – 1955). Hij is getroffen door de toename van wetenschappelijke kennis en het onvermogen om met behulp van deze kennis een verantwoorde visie op leven, wereld en geschiedenis op te bouwen. Het gevolg van dit onvermogen is een zekere stuurloosheid van de moderne mens.
Nalatenschap
In 1998 werd het klooster verkocht aan Conferentiecentrum Samaya. De huidige eigenaren zijn er trots op dat een deel van het werk van Theofoor nog altijd aanwezig is en gebruikt wordt.
Kunsthistoricus Tim Graas heeft het nog aanwezige werk geïnventariseerd. Mieke Tollenaar schreef op basis van deze inventarisatie een rijk geïllustreerd boek over het werk van zuster Theofoor.
Auteur: S. van Ginkel-Meester
Colofon
Colofon
KDC: Katholiek Documentatie Centrum. Uittreksel uit: Tim Graas
Huygens Instituut: Zeijst, Anna Maria Elisabeth, 1906-1988. Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
KNAW: Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschap in Nederland. Vrouwenlexicon, Zeijst [3-10-2017]
Utrechtse biografieën: Levensbeschrijvingen van bekende en onbekende mensen uit het Kromme Rijngebied, geschreven door S. van Ginkel-Meester
Referenties
[1] Katholiek Documentatie Centrum[2] Ans van Zeijst
[3] KNAW
[4] Conferentiecentrum Samaya
